Kancelaria Adwokacka, adwokat w Polkowicach Maciej Michalski, pomoc prawna Legnica tel.: 603 121 704 Jeśli zostałeś pominięty w testamencie przez swego bliskiego, to prawo do zachowku stwarza Ci szansę na uzyskanie rekompensaty zwanej zachowkiem. Poniżej wyjaśniamy bliżej, co to jest, komu się on należy i co zrobić, aby go otrzymać.
Co to jest zachowek
Ostatnią wolę zmarłego wyrażoną w testamencie należy uszanować. Niemniej prawo dopuszcza wyjątki od tej zasady i stwarza możliwość uzyskania części spadku od spadkobiercy, która bez testamentu przypadałby Tobie na mocy ustawowego dziedziczenia.
Testament a zachowek
Każdy z nas posiada prawo do rozporządzania swoim majątkiem po śmierci. Można to zrobić w formie testamentu. Spadkodawca może w nim nawet pominąć swoją najbliższą rodzinę i cały swój majątek zapisać osobie obcej. Bliscy zmarłego mogą jednak w takiej sytuacji wystąpić z roszczeniem o zachowek. Jest on swoistą ochroną w przypadku, kiedy dziedziczenie ustawowe nie jest możliwe. Bliscy zmarłego mogą wówczas otrzymać określony udział w masie spadkowej.
Komu należy się zachowek?
Prawo do zachowku przysługuje wyłącznie osobom wymienionym w art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego: zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Osoby te mają prawo domagać się zachowku o wartości połowy majątku, który zgodnie z ustawą by odziedziczyli. Jeśli ustawowo uprawniony do zachowku spadkobierca jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, to może domagać się zachowku o wartości dwóch trzecich przysługującego mu z ustawy udziału spadkowego. Chcąc ubiegać się o zachowek, należy zrobić to w okresie nie dłuższym niż 5 lat od daty ogłoszenia testamentu lub otwarcia spadku. Po tym terminie roszczenie ulega przedawnieniu.
Wysokość zachowku – przykłady
Zachowek po rodzicu
W skład rodziny wchodzi małżeństwo tj. ojciec i matka, którzy mają dwoje dzieci: syna i córkę. Umiera ojciec zapisując cały swój majątek w testamencie w wysokości 90 tys. zł swej żonie. Pomija przy tym dzieci. W przypadku ustawowego dziedziczenia żyjącej trójce majątek zmarłego przypadłby w równych częściach, czyli po 30 tys. zł dla każdego. Dzieciom przysługuje jednak prawo do zachowku stanowiącego równowartość połowy majątku, który by otrzymali przy ustawowym dziedziczeniu. Tak więc syn i córka mają prawo domagać się zachowku w wysokości 15 tys. zł.
Zachowek dla małoletniego dziecka
Zmarły ojciec zapisał w testamencie cały swój majątek w kwocie 150 tys. zł żonie pomijając przy tym nieletnią córkę. Spadkobiercami ustawowymi są w tym przypadku małżonka i córka i przy ustawowym dziedziczeniu przypadałoby im równo po 75 tys. zł. Córce jako osobie nieletniej przysługuje jednak prawo do zachowku w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego, tak więc pełnomocnik w imieniu nieletniej córki może zażądać 50 tys. zł zachowku.
Powyższe przykłady są dużym uproszczeniem. W praktyce ustalenie rzeczywistej kwoty spadku jest bardziej złożone. Mianowicie wymaga ono określenia tzw. substratu, czyli uwzględnienia wartości spadku oraz dokonanych darowizn przez spadkodawcę przed śmiercią. Należy również wziąć pod uwagę, że ustalając udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczania zachowku, uwzględnieni są również spadkobiercy niegodni i spadkobiercy, którzy odrzucili spadek. Natomiast spadkobiercy, którzy zrzekli się dziedziczenia lub zostali wydziedziczeni nie są uwzględnieni. Prawo do zachowku można utracić w następujących przypadkach:
- uznania osób orzeczeniem sądu niegodnych dziedziczenia,
- wydziedziczenia w testamencie,
- odrzucenia spadku,
- przebywania w stanie separacji ze spadkodawcą,
- zawarcia ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia,
- wystąpienia spadkodawcy przed śmiercią o orzeczenie separacji lub rozwodu z małżonkiem z jego winy, a żądanie to miało uzasadnienie.
